En basit şekli ile tanımlamak gerekir ise akü daha sonra kullanılmak üzere enerji depolayan elektrokimyasal cihazlardır. Günümüzde yaygın olarak kurşun asit bazlı akü çeşitleri kullanılıyor olsa da NMC veya LifePO4 gibi akü çeşitlerinin kullanımı da hızla artmaktadır. Satın aldığınız akülerin sahip olduğu "Ah" ve "C" gibi oranlar akünün şarj kapasitesini veya ne kadar güç depolayabileceğini yaklaşık olarak gösterir ve ihtiyaçlarınız için doğru aküyü seçmenize yardımcı olur.
Ah Ne Demek?
Ah veya Amper Saat oranı bir akünün tam olarak bir saat boyunca ne kadar akım (amper) sağlayabileceğini göstermek için kullanılır. Bu sayede satın almak istediğimiz akünün amper saat değerine bakarak ne kadarlık bir enerji depolama kapasitesi olduğunu anlayabiliriz ancak tek başına Ah oranı akünün "kullanılabilir" enerji kapasitesini anlamak için yeterli olmaz. Örnek vermek gerekir ise; 100 Ah amper saat değerine sahip bir akünün ilk bakışta 1 saat içerisinde 100 A akım sağlayabileceğini düşünebilirsiniz. Ancak özellikle derin döngü akülerde Ah veya Amper Saat oranını anlamak bu kadar basit değildir. İşte tam bu noktada satın alacağımız akünün Ah oranının hangi C oranı için paylaşıldığını veya belirtildiğini anlamalıyız.
Akü C Oranı Nedir?
Akü C oranı akünün şarj veya deşarj edildiği esnada sahip olduğu akım değerini ölçer. Bir akü için paylaşılan Ah veya Amper Saat oranının hangi C oranı için geçerli olduğunu anlamak önemlidir çünkü genellikle akülerin depoladığı enerjinin ne kadarının kullanılabilir olduğu şarj veya deşarj akım hızlarına bağlıdır. Bir akü için paylaşılan Amper Saat değeri (nominal kapasitesi) 1C oranı için 100 Ah ise bu akünün 1 saat içerisinde 100 Amper akım sağlayabileceğini gösterir. Diğer bir deyişle 100 amperlik sabit bir akımla deşarj etmemiz durumunda aküde depolanan enerjinin %100'ünü kullanılabilir demektir.
C Oranı Nasıl Hesaplanır?
Aküler için C oranını aşağıdaki basit formül ile hesaplayabiliriz:
C Oranı = Şarj veya Deşarj Akımı (amper) / Akünün Nominal Kapasitesi (Ah değeri)
100 Ah nominal kapasiteye sahip bir aküyü 100 amperlik bir akım ile deşarj edecek isek C oranı 100 A / 100 Ah hesaplamasından 1C çıkacaktır. Bu aynı zamanda akünün 1 saat içerisinde deşarj olacağı anlamına gelir. Aşağıdaki tabloda farklı C oranlarına göre şarj veya deşarj sürelerini bulabilirsiniz.
Farklı C Oranları ve Karşılık Gelen Süreler
2C oranında 200 Ah nominal kapasiteye sahip bir akünün 400 amperlik bir akım ile 30 dakikada deşarj olabileceğini tablodan faydalanarak anlayabiliriz.
Akü Seçerken Ah ve C Oranlarını Göz Önünde Bulundurmak
Akü seçerken ihtiyacımız olan kapasiteyi göz önünde bulundururken akü için belirtilen nominal kapasitenin hangi C oranı için geçerli olduğuna da mutlaka dikkat etmemiz gerekir. Bu sayede seçeceğimiz akünün farklı kullanım senaryoları için kullanılabilir kapasitesinin ne olduğunu anlayabiliriz. Aşağıdaki grafikte günümüzde yaygın olarak kullanılan farklı akü tiplerinin farklı C oranlarına göre kullanılabilir kapasite değerlerini bulabilirsiniz:
Farklı Deşarj Akımlarına Göre Akü Tiplerinin Kullanılabilir Kapasiteleri
Grafiğe göz attığımızda ilk olarak LifePO4 akülerin farklı C oranlarında kullanılabilir kapasitelerinin sabit kaldığını görürken kurşun asit bazlı (AGM, Gel, FLA vs.) akülerin C oranı arttıkça kullanılabilir kapasitelerinin düştüğünü görebiliriz. Başka bir deyişle kurşun asit bazlı aküleri ne kadar hızlı deşarj edersek kullanılabilir kapasitelerinin bir o kadar düşebileceğini söyleyebiliriz.
Akü Seçim Örneği
Mullinix LC Serisi Kurşun Karbon Akü
Kurşun Karbon akülerde AGM akü, Jel Akü veya derin döngülü aküler gibi geleneksel kurşun asit akülerin aktif negatif plakalarının kurşun karbon kompozit malzeme ile değiştirilmesi sülfatlaşmayı azaltarak negatif plakanın şarj kabul yeteneğini artırır.
Akü seçerken Ah ve C oranlarının neden önemli olduğunu bir örnek ile anlatmaya çalışalım:
0.2C oranında farklı kullanılabilir kapasiteye sahip aküler
Ortalama 30 Amper çeken bir yükümüz için kullanmak üzere yukarıdaki gibi elimizde 0.1C oranında 150 Ah nominal kapasiteye sahip iki tane kurşun asit bazlı akü olsun. İlk bakışta hızlı bir hesapla (150 Ah / 30 A = 5 Saat) akü kapasitelerinin yükümüze 5 saat boyunca enerji sağlayacağını düşünebilirsiniz. Ancak gerçek hayatta durum böyle olmayacaktır:
→ Yükümüzün sabit 30 amper akım çekeceğini düşünerek C oranı 0.2 olarak bulunur (C Oranı = 30 Amper / 150 Ah).
→ Akülerin datasheetlerine göz atarak 0.2C oranında kullanılabilir kapasitelerinin ne olduğunu buluruz. Örneğimizde 1. Akü için 120 Ah, 2. Akü için ise 112.5 Ah olsun.
→ Kullanılabilir kapasiteleri göz önünde bulundurduğumuzda 1. Akü yükümüzü 4 saat boyunca çalıştırırken, 2. Akü yükümüzü 3.75 saat yani 15 dakika daha az çalıştıracaktır.
Sonuç Olarak
Aküler için belirtilen amper kapasitesi aynı olsa da, akülerin farklı şarj veya deşarj oranlarında (C oranı) sergileyecekleri kullanılabilir kapasite değerleri farklı olabilir. Bu yüzden, enerji ihtiyaçlarınız için akü seçerken farklı C oranlarında sahip oldukları kullanılabilir kapasite değerini anlamak ve bilmek daha bilinçli satın alma yapmanızı sağlayacaktır.
Mullinix MXC Serisi Tam Sinüs Şarjlı (UPS) Power İnverter
Kompakt tasarımı, Soft Start ve otomatik UPS modu sayesinde MXC serisi Mullinix şarjlı power inverter yüksek verimlilik ve düşük statik akım sunar.
Sıkça Sorulan Sorular
200 amper jel akü kaç saat dayanır?
Bir 200 amper saat (Ah) jel akünün dayanma süresi, bağlı cihazların güç tüketimine ve akünün deşarj derinliğine (DoD - Depth of Discharge) bağlıdır. 200 ah kapasiteye sahip jel aküler teorik olarak 200 amper saat enerji sağlayabilse de, güvenli ve uzun ömürlü kullanmak adına jel aküler için tavsiye edilen şarj derinliği genellikle %50'dir. Bunu dikkate alarak, 200 amper saat jel akü için kullanılabilir kapasitemizin 100 amper saat olduğunu düşünebiliriz. Buradan yola çıkarak, akünün kaç saat enerji verebileceğini bulmak için, ilk adımda bağlayacağımız cihazların ne kadar akım (amper) tüketeceğini veya çekeceğini hesaplamalıyız. Bunun için kullanacağımız formül:
Amper = Watt / Voltaj
İkinci adımda ise kullanılabilir kapasitemizi, bağlayacağımız cihaza bağlı Amper tüketimine bölerek kaç saat dayanacağını buluruz:
Süre (saat) = Kullanılabilir Kapasite (ah) / Akım (Amper)
Örnek Hesaplama: Varsayalım 200 ah jel akü %50 deşarj derinliğinde kullanılsın. Bağlı cihazımız ise 12V'da 100 Watt güç çekiyor olsun. İlk adımda cihazımızın çekeceği akım değeri 100 Watt / 12 V = 8.33 Amper olarak hesaplanır. İkinci adımda ise akümüzün dayanma süresi 100 Ah / 8.33 Amper = 12 saat olarak bulunur.
100 ah jel akü kaç saat dayanır?
Bir 100 amper saat (Ah) jel akünün dayanma süresi, bağlı cihazların güç tüketimine ve akünün deşarj derinliğine (DoD - Depth of Discharge) bağlıdır. 100 ah kapasiteye sahip jel aküler teorik olarak 100 amper saat enerji sağlayabilse de, güvenli ve uzun ömürlü kullanmak adına jel aküler için tavsiye edilen şarj derinliği genellikle %50'dir. Bunu dikkate alarak, 100 amper saat jel akü için kullanılabilir kapasitemizin 50 amper saat olduğunu düşünebiliriz. Buradan yola çıkarak, akünün kaç saat enerji verebileceğini bulmak için, ilk adımda bağlayacağımız cihazların ne kadar akım (amper) tüketeceğini veya çekeceğini hesaplamalıyız. Bunun için kullanacağımız formül:
Amper = Watt / Voltaj
İkinci adımda ise kullanılabilir kapasitemizi, bağlayacağımız cihaza bağlı Amper tüketimine bölerek kaç saat dayanacağını buluruz:
Süre (saat) = Kullanılabilir Kapasite (ah) / Akım (Amper)
Örnek Hesaplama: Varsayalım 100 ah jel akü %50 deşarj derinliğinde kullanılsın. Bağlı cihazımız ise 12V'da 100 Watt güç çekiyor olsun. İlk adımda cihazımızın çekeceği akım değeri 100 Watt / 12 V = 8.33 Amper olarak hesaplanır. İkinci adımda ise akümüzün dayanma süresi 50 Ah / 8.33 Amper = 6 saat olarak bulunur.
12 Ah ne demek?
12 Ah, pratik olarak akünün depolama kapasitesini gösterir. 12 Ah bir akü, 12 amper saat enerji depolama kapasitesine sahiptir. 12 ah aküler genellikle küçük cihazlar (LED aydınlatmalar, küçük pompalar, motosikletler) için uygundur.
24 Ah ne demek?
24 Ah, pratik olarak akünün depolama kapasitesini gösterir. 24 Ah bir akü, 24 amper saat enerji depolama kapasitesine sahiptir. 24 Ah aküler, genellikle küçük ölçekli uygulamalarda (ör. elektrikli bisikletler, küçük güneş enerjisi sistemleri, UPS cihazları, kamp ekipmanları) kullanılır.